شاید شما فکر کنید ترک خوردن لعاب یک عیب محسوب شود در صورتیکه همیشه اینطور نیست و در بیشتر مواقع این عیب یک مزیت است و نتیجه حاصل از آن بسیار زیبا و خاص است. بطور کلی دلیل ایجاد شدن ترک در سطح لعاب ترکیبات شیمیایی لعاب است. مثلا اکسید سدیم و پتاسیم باعث می شوند که ضریب انبساط لعاب افزایش یابد و ترک هایی در سطح لعاب ایجاد شود. با شهر سفال همراه باشید.
علت های دیگر ترک خوردن لعاب
علاوه بر موردی که در قسمت بالا گفته شد روش دیگری هم برای ایجاد لعاب های ترک دار مورد استفاده قرار می گیرد که می توان از آن با عنوان “تغییر در قوانین پخت فراورده” نام برد.
شاید برای شما این سوال پیش بیاید که با توجه به شباهت بسیار زیادی که بین فرمول های ارتن ور و یا چینی زجاجی از یک طرف و بدنه های پرسلان سخت از طرف دیگر وجود دارد، چرا درجه حرارت و چگونگی پخت این دو دسته با یکدیگر تفاوت دارد؟
پخت بیسکویت چینی زجاجی در درجه حرارت بالاتر و پخت لعاب در درجه حرارت پایین تر صورت گرفته، در حالی که پخت بیسکویت پرسلان سخت برعکس در درجه حرارت پایین و پخت لعاب در درجه حرارت بالا انجام می شود. لعاب و بدنه می توانند متقابلا در خواص یکدیگر موثر باشند.
یکی از تاثیرات متقابل بدنه و لعاب، تعیین درجه حرارت پخت یکدیگر می باشد. در ارتباط با سوالی که مطرح گردید، اگر تغییراتی در چگونگی و درجه حرارت پخت لعاب و بدنه چینی های زجاجی و یا پرسلان ایجاد گردد، نتیجه وقوع ترک و یا ایجاد پوسته شدن در سطح لعاب و یا بالاخره خرد شدن بدنه در اثر اعمال تنش کششی به وسیله لعاب می باشد.
هنگامی تناسب بین لعاب و بدنه ایجاد می شود که یا بدنه در درجه حرارت پایین، حدود ۹۰۰ درجه پخته شده و پخت لعاب در درجه حرارت ۱۴۰۰ درجه انجام شود و یا ابتدا بدنه در درج حرارت بالا، حدود ۱۲۵۰ درجه پخته شده و سپس پخت لعاب در درجه حرارت پایین تر انجام شود.
چگونگی ترک خوردن لعاب ها
به منظور ایجاد لعاب های ترک دار، درجه حرارت و چگونگی پخت لعاب و بدنه تغییر داده می شود. بدین معنی که به عنوان مثال برای ترک خوردن لعاب در سطح فراورده های ارتن ور، درجه حرارت پخت بیسکویت کاهش داده شده و بدنه ابتدا در حدود ۹۵۰ درجه پخته می شود.
سپس پخت لعاب در درجه حرارت های ۹۵۰ تا ۱۰۰۰ درجه صورت می پذیرد بدین وسیله بدون انجام هیچ گونه تغییر در ترکیب بدنه و لعاب، ترک های زیبایی در سطح لعاب به وجود می آید. در بسیاری از موارد داخل شکاف ها و ترک های پدید آمده در سطح لعاب به وسیله اکسیدهای رنگی پرشده و فراورده مجددا به کوره فرستاده می شود.
بدین ترتیب لعاب های ترک دار بسیار زیبایی ایجاد می گردند. همچنین در بعضی موارد نوع خاصی از لعاب های ترک دار ساخته می شوند که دارای دو شبکه ترک در سطح خود هستند. این عمل به وسیله استفاده از دو نوع لعاب متفاوت با ترکیبات مختلف در روی یکدیگر انجام می شود. شکل شبکه ترک های حاصل از این دو نوع لعاب با یکدیگر تفاوت داشته و بدین ترتیب لعابهای تزیینی بسیار زیبایی بوجود می آیند.
بیشتر بدانید: معایب لعاب چیست و چگونه رفع می شود؟
انواع ترک خوردگی لعاب
یک سری ترک خوردن لعاب وجود دارد که شکل خاصی دارند و از شکل و ظاهر آنها می توان تشخیص داد که علت ترک خوردن لعاب چیست، در ادامه به توضیح هرکدام از آنها می پردازیم.
خردشدگی لعاب
زمانی که در یک ظرف سفالی قسمتی از لعاب در لبه ظرف بشکند در اصطلاح خردشدگی لعاب می گوییم. این پدیده به دلیل فشار بین خاک سفالگری و لعاب ایجاد می شود. زمانی که سفالگران ظرف را خیلی زیاد پاک می کنند یک سری ذرات که برای آن مفید است از بین می رود و فقط ذرات ضعیف باقی می مانند
این ذرات سست و ضعیف تحمل فشار و دما را ندارند. سفالگران برای ترمیم این ترک خوردگی مقداری خاک سفالگری به آن قسمت که شکسته می زنند که این هم ممکن است باعث برآمدگی شود و سطح ظرف صاف و یکدسن نباشد. درنتیجه این کار باید با دقت انجام شود.
شبکه ای شدن لعاب
در برخی موارد این مورد اصلاح می شود و دلیل بوجود آمدن آن کشش بین بدنه و لعاب است. این مورد ممکن است هنگامی که ظرف از کوره بیرون می آید بوجود آید یا ممکن است چند روز یا چند ماه بعد بوجود بیاید. فکر اینکه اگر ظرف را به آرامی سرد کنیم ترک برنمی دارد اشتباه است و در هرصورت ترک بوجود می آید.
ترک بدنه ناشی از تبدیلات سیلیس
این نوع ترک خوردن لعاب در نتیجه فشار زمان حرارت دهی و خنک سازی بوجود می آید. این فشارها بین دو درجه حرارت ۵۷۳ و ۲۲۶ درجه سانتی گراد بوجود می آید که به آن دگرگونی سیلیکا می گویند.
بیشتر بدانید: انواع لعاب و ویژگی هر یک از آنها
رفع عیب ترک خوردگی
ترک خوردن لعاب که در لبه ی ظرف بوجود می آید به دلیل فشارهایی است که در مرحله ای که ظرف خام است به آن وارد شده، ترک هایی که در پایه ی ظرف وجود دارند به زمان حرارت دهی مربوط می شوند. اگر ترک خوردگی تیز باشد احتمالا در زمان خنک سازی بوجود آمده است و اگر کروی باشد در ابتدای حرارت دهی بوجود آمده است.
مطلب فوق توضیح مختصری بود از ترک خوردن لعاب که می تواند شما را تا حدودی با این پدیده آشنا کند، اما برای اینکه مهارت کافی در این موارد داشته باشید و هنگامی که با این مشکل مواجه شدید بتوانید چگونه آن را حل کنید در ابتدا باید مطالعه زیادی در این مورد داشته باشید و بعد باید به کمک اساتید ماهر در این زمینه تجربه کافی را بدست آورید و بصورت واقعی با این پدیده مواجه شوید.
راستی! خوشحال میشیم در کانال تلگرام یا پیج اینستاگرام شهر سفال عضو بشید.